عید غدیر خم چیست؟

در پهنه تاریخ، لحظاتی وجود دارند که نقطه تغییر در سرنوشت انسان‌ها به شمار می‌روند. غدیر خم یکی از همان لحظات جاودانه‌ بوده که حقیقت در اوج آفتاب، از زبان آخرین پیامبر، جاری شد و راه آینده امت را روشن ساخت. آن روز، کاروانی عظیم در صحرای غدیر ایستاد، چشم‌ها به سوی منبری دوخته شد که پیامبر بر فراز آن ایستاده بود.

سکوتی پر از انتظار، لحظه‌ها را سنگین‌تر کرد و ناگهان صدایی ملکوتی در فضا پیچید: «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهَذا عَلِیٌّ مَولاهُ» این کلمات بیش از یک اعلان رسمی بودند؛ آن‌ها میعادگاه عهدی بودند که میان رسالت و امامت بسته شد. اما غدیر تنها یک اعلام نبود، بلکه آغاز فصلی جدید در معنای ولایت، مسئولیت و هدایت بود.

در آن روز، نه تنها پیامبر دست علی «ع» را بالا برد، بلکه دستان تاریخ را به سمتی هدایت کرد که در آن، حق روشن‌تر از همیشه شد و شادی در میان مسلمانان موج می‌زد، بیعت‌ها یکی پس از دیگری انجام می شدند و بدین ترتیب شد که پیمان‌ها در قلب‌ها تا ابد باقی خواهند ماند.

غدیر، جشن تعهد، روشنایی و پیوند آسمانی میان امت و ولیّ خداست. در این مطلب کوتاه در مورد غدیر خم به موضوعاتی اعم از عید غدیر خم چیست؟ خلاصه ای از اتفاقات جشن غدیر می‌پردازیم. برای درک بیش‌تر از عظمت اتفاقات این روز و رمز و راز نهفته در آن این مقاله را کامل مطالعه کنید تا عمق غدیر را با چشم دل ببینید.

عید غدیر خم چیست؟ با نگاهی نو به فلسفه این عید

در گرمای صحرای خم، تاریخی رقم خورد که سرنوشت بشریت را دگرگون کرد. دقیقا روز 18 ذی‌الحجه سال دهم هجری نقطه‌ای در تاریخ اسلام بود که معنای ولایت و رهبری را برای همیشه در دل‌ها ثبت کرد. در شرح کامل واقعه غدیر خم گفته شده که پیامبر اکرم «ص» در بازگشت از آخرین حج خود، در محدوده ای به نام غدیر خم، دست علی «ع» را بالا برد و با صدایی رسا اعلام جانشینی امام علی «ع» را کرد.

این بیانیه کامل شدن دین و اتمام نعمت الهی بر مسلمانان به شمار می‌رفت. غدیر سمبلی از پیوند ناگسستنی میان پیامبر و وصی بر حق او به شمار می رود. این روز، جشن بزرگ ولایت بوده که هر ساله با شور و شعف در دل‌های دوستداران اهل بیت «ع» زنده می‌شود. عید غدیر، یادآور رهبری الهی بوده چراغ راه امت است و هر کس در سایه آن قدم بردارد، به سرچشمه حقیقت و رحمت الهی نزدیک‌تر می‌شود.

غدیر تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه زنده‌ترین سند ولایت و امامت است که هر سال با شکوه بیشتری در دل‌های مؤمنان تجدید می‌شود. غدیر، حلقه اتصال نبوت و امامت بوده و برکات غدیر تنها به یک روز محدود نمی‌شود. این واقعه، چراغ راهی است که در طول تاریخ، تاریکی‌های جهل و نفاق را می‌زداید و راه سعادت را به بشریت نشان می‌دهد. غدیر خم تنها متعلق به شیعیان نیست، بلکه میراث مشترک همه مسلمانان و در حقیقت همه آزادگان جهان است.

این واقعه به ما می‌آموزد که چگونه در مسیر حق استوار بمانیم و چگونه از ولایت الهی پیروی کنیم. امروز بر ماست که پیام غدیر را به نسل‌های آینده منتقل کنیم و این مشعل نورانی را همواره فروزان نگه داریم. غدیر، تنها یک خاطره تاریخی نیست، بلکه برنامه‌ای زنده و جاویدان برای زندگی فردی و اجتماعی همه انسان‌های حقیقت‌جو است.

زمان و تاریخ عید غدیر خم در گذر تقویم های مذهبی از قمری تا شمسی

عید غدیر خم هر سال در روز ۱۸ ذی‌الحجه ۱۴۴۶ از تقویم قمری برگزار می‌شود. پیامبر اسلام در سال دهم هجری قمری، در منطقه‌ای به نام غدیر خم، علی بن ابی‌طالب «ع»را به عنوان جانشین و ولیّ مومنان شناساند. به دلیل تفاوت بین گردش سال قمری و شمسی، تاریخ دقیق عید غدیر در تقویم شمسی هر سال تغییر می‌کند و معمولاً حدود ده تا دوازده روز نسبت به سال قبل جلو می‌آید.

تقویم قمری حدود ده تا یازده روز کوتاه‌تر از سال شمسی محاسبه می‌شود. اما اهمیت و جایگاه آن در دل مسلمانان، به ویژه شیعیان، همواره پابرجا و بی‌بدیل است.

برای مثال، عید غدیر در سال ۱۴۰۴ هجری شمسی برابر با شنبه ۲۴ خرداد ۱۴۰۴ و در تقویم میلادی برابر با ۱۴ ژوئن ۲۰۲۵ است. این روز در ایران تعطیل رسمی است و شیعیان سراسر جهان آن را با شور و شعف فراوان جشن می‌گیرند. تاریخ عید غدیر در تقویم‌های شمسی و میلادی هر سال تغییر می‌کند اما همواره در ۱۸ ذی‌الحجه قمری ثابت است.

بیشتر بخوانید: تاریخ عید غدیر امسال 1404

خلاصه ای از اتفاقات غدیر و پیمان متحول کننده تاریخ اسلام

رویداد غدیر خم، لحظه‌ای است که تاریخ اسلام را به دو بخش قبل و بعد از خود تقسیم کرد؛ روزی که پیامبر اکرم «ص» در واپسین روزهای بازگشت از حج وداع، در نقطه‌ای میان مکه و مدینه به نام غدیر خم، دست امیرالمؤمنین علی «ع» را گرفت و گفت: «هر که من مولای اویم، علی مولای اوست.» این اعلام، نه تنها جانشینی علی «ع» را به مردم ابلاغ کرد، بلکه تکمیل دین و اتمام نعمت الهی را نیز نوید داد.

در آن روز پرشور، پیامبر پس از خطبه‌ای مهم، از حاضران پرسید: «آیا سزاوارتر از خود برای ولایت آنان هست؟» جواب هم نواخت «آری» بود. سپس پیامبر این جمله را سه بار دیگر هم گفت تا هیچ شک و شبهه‌ای نباشد. این واقعه بر اساس دستور الهی و نزول آیه تبلیغ انجام شد و پس از آن آیه اکمال نازل گردید که می‌فرماید: «امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم.»

جمعیتی بالغ بر صدها هزار نفر از اقصی نقاط عربستان، از جمله بزرگان صحابه، در این لحظه تاریخی حاضر بودند و پس از اعلام پیامبر، با امام بیعت کردند. پیامبر همچنین از حاضران خواست پیام غدیر را به کسانی که حضور نداشتند برسانند تا این پیام الهی در سراسر امت منتشر شود. پیامبر رسالت خود را به کمال رساند و راه را برای استمرار هدایت الهی از طریق امام علی «ع» هموار کرد. به همین دلیل، عید غدیر نه تنها جشن جانشینی، بلکه جشن اتمام دین و کامل شدن نعمت خداوند بر بندگان تلقی می شود.

نظر مراجع عظام تقلید در مورد عید غدیر خم

در تاریخ اسلام مراجع عظام تقلید این عید را نه فقط یک مناسبت عبادی، بلکه محور اصلی استمرار دین و پایه‌ای برای وحدت امت می‌دانند. از دیدگاه ایشان، غدیر روزی است که حقیقت ولایت به شکل آشکار و بی‌پرده‌ای به جامعه معرفی شد و مسیر زندگی مسلمانان را برای همیشه متحول کرد.

آیت‌الله العظمی سیستانی بر این باورند که غدیر متعلق به همه مسلمانان بوده و بزرگ‌ترین عید امت اسلامی به شمار می‌رود. ایشان تأکید می‌کنند که پیام غدیر باید در دل‌ها زنده بماند و فرهنگ ولایت به عنوان رکن اساسی دین، در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان جاری شود.

 آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی غدیر را مکتبی جامع می‌دانند که باید در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها به عنوان یک اصل بنیادین آموزش داده شود تا عمق و گستره آن به خوبی درک شود و جامعه از برکات آن بهره‌مند شود.

از سوی دیگر، آیت‌الله العظمی میرزا جواد تبریزی ولایت را برترین واجب می‌شمارند و عید غدیر را برتر از همه اعیاد مذهبی معرفی می‌کنند، چرا که این روز، وحدت امت را تضمین می‌کند و پیوند ناگسستنی میان مسلمانان را در سایه ولایت برقرار می‌سازد. همچنین، بزرگان دیگری مانند آیت‌الله خمینی و شهید مطهری به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی غدیر توجه ویژه دارند و آن را نقطه‌ای می‌دانند که دین و سیاست را به هم پیوند می‌دهد و حکومت صالح را از ارکان دین معرفی می‌کند؛ امری که بدون آن، اسلام کامل نخواهد بود.

در نهایت، مراجع معظم تقلید عید غدیر را فرصتی بی‌نظیر برای تجدید پیمان با ولایت و تقویت وحدت و انسجام امت می‌دانند. این روز، پلی است که گذشته را به آینده پیوند می‌دهد و با نور ولایت، راه سعادت و هدایت را برای همه مسلمانان روشن می‌کند. آنان بر این باورند که بدون درک صحیح و عمل به آموزه‌های غدیر، جامعه اسلامی از آرامش و عدالت حقیقی محروم خواهد ماند و مسیر رشد معنوی و اجتماعی خود را نخواهد پیمود.

سخن پایانی

در این مقاله به تحلیل موضوعاتی مانند عید غدیر خم چیست؟ خلاصه ای از اتفاقات جشن غدیر و نظر مراجع عظام پرداخته ایم. غدیر، لحظه‌ای است که خورشید، شاهد پیمانی شد که مسیر تاریخ را تغییر داد. آن روز، کاروانی از مسافران در دل صحرای گرم ایستادند و چشم‌ها به دست‌های پیامبر دوخته شد که بلندای حقیقت را نشان می‌داد.

صدایی که در میان روز پیچید، بیش از یک اعلان بود و این سرآغاز عهدی جاودانه بود که قرار بود نسل‌ها را هدایت کند. مردم، حلقه‌وار گرداگرد رسول خدا جمع شدند. چهره‌ها مملو از انتظار، قلب‌ها آکنده از هیجان، و لحظه‌ها در اوج اهمیت بود و سپس، پیامبر دست علی «ع» را بالا برد، و تاریخ، نفسی عمیق کشید. در این روز فقط یک جانشین معرفی نشد، بلکه جهان، معنای جدیدی از هدایت و ولایت را شناخت.

جشن غدیر، بازتاب همان لحظه جاودانه است که تا امروز در قلب‌های عاشقان طنین‌انداز شده است. آن روز، فقط بیعت نبود، بلکه نقطه‌ای بود که سرنوشت امت، در روشنایی حقیقت ثابت شد. حالا هر سال، این عهد دوباره تازه می‌شود، و هر عاشقی در این روز، پیوندی دوباره با آن لحظه تاریخی برقرار می‌کند.

بیشتر بخوانید:

اعمال عید غدیر چیست؟

روز عرفه چیست؟