عراق به عنوان یکی از اعضای مؤسس اوپک، نقشی کلیدی در بازار جهانی نفت ایفا می‌کند. نفت همچنان اصلی‌ترین کالای صادراتی این کشور است و بخش عمده‌ای از درآمدهای اقتصادی و ذخایر ارزی عراق را تشکیل می‌دهد.
تاریخچه تجارت خارجی عراق
در دهه 1990 تا سال 2003، تحریم‌های تجاری بین‌المللی به شدت فعالیت‌های صادراتی عراق را محدود کرد و نفت تقریباً تنها کالای صادراتی این کشور باقی ماند. در سال 2003، از مجموع 7.6 میلیارد دلار ارزش کل صادرات عراق، 7.4 میلیارد دلار مربوط به نفت بود. حتی پس از پایان تحریم‌ها و افزایش تنوع در اقلام صادراتی، نفت همچنان جایگاه غالب خود را حفظ کرد. به عنوان مثال، در سال 2004 درآمد صادراتی عراق به 16.5 میلیارد دلار رسید که تنها 340 میلیون دلار آن مربوط به کالاهای غیرنفتی بود.
با وجود افزایش تولید نفت در سال‌های بعد، حوادثی مانند خرابکاری در تأسیسات نفتی در سال 2004 باعث کاهش تولید و صادرات نفت شد. این وضعیت به همراه چالش‌های زیرساختی، بر توان صادراتی عراق تأثیر منفی گذاشت.
شرکای تجاری عراق
در سال 2004، ایالات متحده با خرید تقریباً نیمی از صادرات عراق، بزرگترین بازار صادراتی این کشور بود. دیگر شرکای تجاری شامل ایتالیا، فرانسه، اردن، کانادا و هلند بودند. از سوی دیگر، عراق واردات گسترده‌ای از ترکیه، اردن، ویتنام، ایالات متحده، آلمان و بریتانیا داشت. کالاهای وارداتی شامل غذا، سوخت، دارو و کالاهای تولیدی بود.
تا سال 2010، ارزش صادرات عراق به 50.8 میلیارد دلار و واردات به 45.2 میلیارد دلار افزایش یافت. در این سال‌ها، کشورهای آمریکا، هند، ایتالیا، کره جنوبی، چین و ژاپن به عنوان شرکای اصلی صادرات و ترکیه، سوریه و چین به عنوان شرکای اصلی واردات شناخته شدند.
روابط تجاری با ایران
در سال‌های اخیر، روابط تجاری بین ایران و عراق رشد قابل‌توجهی داشته است. در مارس 2022، حجم تجارت دو کشور به 10 میلیارد دلار رسید. با این حال، تحریم‌های اعمال‌شده توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر کالاهای ایرانی، این همکاری‌ها را محدود کرده است. در ژانویه 2021، ایران و عراق یک تفاهم‌نامه همکاری اقتصادی امضا کردند که به گسترش پروژه‌های مشترک کمک کرده است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
عراق به دلیل عدم فعالیت گسترده در بخش تولید و وابستگی شدید به واردات، طیف وسیعی از کالاها را وارد می‌کند. این کشور همچنان با چالش‌هایی مانند وابستگی بیش از حد به نفت، ضعف در زیرساخت‌های تولیدی و تأثیر تحریم‌ها بر روابط تجاری مواجه است. در عین حال، افزایش همکاری‌های تجاری با کشورهای منطقه و جهان می‌تواند فرصت‌هایی برای تنوع‌بخشی به اقتصاد و بهبود ارزش دینار عراق ایجاد کند.
چشم‌انداز تجارت خارجی عراق
برای ارتقای وضعیت تجارت خارجی و کاهش وابستگی به نفت، عراق نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیرنفتی، بهبود زیرساخت‌ها و تقویت روابط تجاری با سایر کشورها دارد. ایجاد تنوع در اقلام صادراتی و وارداتی، به ویژه با تمرکز بر کالاهای کشاورزی و صنعتی، می‌تواند به تقویت دینار عراق و کاهش کسری تجاری کمک کند.