تصور کنید میلیون‌ها انسان از ملیت‌ها و زبان‌های گوناگون، با پای پیاده از گوشه‌وکنار جهان حرکت می‌کنند تا به مقصدی برسند که نه تفریحی است، نه تجملی و نه حتی راحت؛ اما دل‌شان آنجاست، در خاک گرم کربلا، کنار گنبد طلایی حسین بن علی (ع). این سفر عجیب و پر رمز و راز، هر سال در روز اربعین رخ می‌دهد.
اما واقعاً چرا اربعین به کربلا میروند؟ چه رازی در این زیارت چهل روز پس از عاشورا نهفته است که دل‌ها را این‌گونه بی‌قرار می‌کند؟ اگر این سؤال در ذهن شما هم هست، در ادامه پاسخی عمیق، تاریخی و معنوی برایش پیدا خواهید کرد.
اربعین چه جایگاهی در اسلام دارد؟
اربعین در لغت به‌معنای چهلم است و در فرهنگ اسلامی، چهلمین روز پس از شهادت افراد بزرگ، به‌ویژه شهدا، اهمیت ویژه‌ای دارد. اما اربعین حسینی فراتر از یک تقویم مذهبی است. این روز به یاد چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه کربلا گرامی داشته می‌شود؛ روزی برای یادآوری مظلومیت، ایثار، ایستادگی در برابر ظلم، و البته فرصتی برای تجدید پیمان با اهداف نهضت عاشورا.
جایگاه اربعین در اسلام به‌ویژه در مکتب تشیع، چنان رفیع است که در روایات آمده زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین، یکی از نشانه‌های مؤمن واقعی است. در این روز، دل‌ها روانه کربلا می‌شود، زبان‌ها به سلام بر حسین (ع) و خاندانش باز می‌شود، و چشمان بی‌شماری اشک‌ریز خاطره‌ی آن حماسه بزرگ می‌شوند.
چرا پیاده‌روی اربعین شکل گرفت؟
شاید مهم‌ترین نماد روز اربعین در عصر ما، پیاده‌روی میلیونی زائران از نجف تا کربلا باشد؛ مسافتی حدود ۸۰ کیلومتر که میلیون‌ها نفر آن را در چند روز و با عشق طی می‌کنند. اما ریشه این حرکت از کجا آمده و چرا پیاده میروند؟ ماجرای پیاده‌روی اربعین ریشه در عشق دارد، اما بر اساس اسناد تاریخی نیز از دل روایات جوشیده است:
- اولین زائر اربعین، جابر بن عبدالله انصاری بود که با عطیه عوفی در روز اربعین به زیارت قبر امام حسین (ع) آمدند.
- او در کنار فرات غسل کرد، لباس زیارتی پوشید، گلاب به خود زد و در حالی که نابینا بود، با راهنمایی عطیه، کنار قبر رفت و اشک ریخت.
- در همان سال، طبق برخی نقل‌ها، کاروان اسرا نیز از شام به کربلا بازگشتند و نخستین عزاداری بزرگ خانوادگی را در کنار مزار امام برپا کردند.
سال‌ها بعد، در قرون مختلف، علمای بزرگی چون شیخ میرزا حسین نوری، میرزا جواد ملکی تبریزی و علامه قاضی طباطبایی بار دیگر این سنت را احیا کردند. در نهایت، این سنت در دهه‌های اخیر، به‌ویژه پس از سقوط صدام، شکلی جهانی یافت و اکنون بزرگ‌ترین راهپیمایی مذهبی جهان به شمار می‌رود.
اکثر سفرهایی که به کربلا انجام می‌شود، رنگ و بوی زیارت دارد؛ اما کربلا فقط حرم نیست. کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی، بازارهای سنتی و حال‌وهوای خاص این شهر، تجربه‌ای متفاوت از یک سفر معنوی را برایتان رقم می‌زند. اگر قصد دارید در کنار زیارت، گشتی هم در کربلا بزنید، خیالتان از بابت دینار راحت باشد؛ دینارز همیشه همراه شماست برای تأمین ارز با قیمت منصفانه و پشتیبانی مطمئن در طول سفر.
فلسفه سفر به کربلا در روز اربعین چیست؟
سفر به کربلا در روز اربعین فقط برای زیارت قبری تاریخی نیست. این سفر، پیمودن راهی است که با ایمان، خون، مظلومیت و آزادگی عجین شده است. فلسفه این حرکت را می‌توان در چند محور اساسی خلاصه کرد:
- زنده نگه داشتن پیام عاشورا: اربعین فرصتی است برای تجدید عهد با نهضت حسینی.
- نشان دادن همدلی جهانی شیعه: میلیون‌ها نفر از اقوام مختلف، با زبان‌ها و نژادهای گوناگون، به یک ندا لبیک می‌گویند.
- نفی ظلم و استکبار: حضور در کربلا، اعلام انزجار از ظلم و یزیدیان زمان است.
- مشارکت در غم اهل‌بیت: گریه، زیارت و یادآوری مصیبت کربلا، همراهی با دل‌های زخمی اهل‌بیت پیامبر (ص) است.
- تجدید بیعت با امام عصر (عج): بسیاری از علما، اربعین را فرصتی برای معرفی و آماده‌سازی ظهور امام زمان (عج) می‌دانند.
در واقع، پیاده‌روی و حضور در کربلا در این روز، نه یک آیین صرفاً سنتی، بلکه یک جنبش زنده فرهنگی و ایمانی است.
نقش زیارت اربعین در احیای فرهنگ عاشورا
فرهنگ عاشورا، فرهنگی است که ظلم‌ستیزی، آزادگی، غیرت، ایثار و محبت به اهل‌بیت را در دل خود دارد. اما حفظ و انتقال این فرهنگ به نسل‌های بعد، نیازمند زنده نگه‌داشتن نمادهای آن است.
زیارت اربعین، دقیقاً همین نقش را ایفا می‌کند:
- زنده نگه‌داشتن مظلومیت امام حسین (ع) و یارانش
- آشنا کردن نسل جوان با عظمت قیام عاشورا
- ایجاد همبستگی عاطفی و اجتماعی در امت شیعه
- تقویت روحیه شهادت‌طلبی و ایستادگی مقابل باطل
- تقویت هویت مذهبی در مقابل موج بی‌هویتی فرهنگی
در حقیقت، هر زائری که در این مسیر قدم برمی‌دارد، تبدیل به راویِ زنده‌ای از داستان کربلا می‌شود؛ بدون آنکه نیاز به زبان داشته باشد.
وقایع تاریخی مهم در روز اربعین
اگر می‌خواهید بدانید چرا این روز چنین اهمیتی دارد، نگاهی به وقایع تاریخی اربعین بیندازید. برخی از این رویدادها، نقطه عطفی در تاریخ تشیع بوده‌اند. قبل از مرور فهرست، به این نکته توجه کنید که اهمیت اربعین فقط در عزاداری نیست، بلکه در بازگویی دوباره‌ی آنچه بر خاندان پیامبر گذشته است نیز نهفته است:
- نخستین زیارت قبر امام حسین (ع) توسط جابر بن عبدالله انصاری
- بازگشت کاروان اسرا به کربلا و برپایی نخستین مراسم عزاداری بزرگ خانوادگی
- زیارت همراه با ناله و اشک حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع)
- ورود کاروان اهل‌بیت به مدینه و اطلاع‌رسانی شهادت امام حسین توسط بشیر بن حذلم
این وقایع، سبب شد که اربعین از همان سال اول، به‌عنوان روزی نمادین در تاریخ تشیع ثبت شود.
دلیل محبوبیت بی‌نظیر پیاده‌روی اربعین در قرن معاصر
در دنیای پرسرعت امروز، که مردم حتی برای سفرهای تفریحی از خودرو و هواپیما استفاده می‌کنند، چرا میلیون‌ها نفر تصمیم می‌گیرند روزها پیاده‌روی کنند؟ پاسخ در جاذبه‌ای نهفته است که کمتر پدیده‌ای در دنیا دارد.
برخی دلایل محبوبیت پیاده‌روی اربعین عبارت‌اند از:
- شراکت معنوی با شهدای کربلا
- آزادگی و رهایی از تجملات
- فرصت مراقبه و تمرکز درونی
- احساس تعلق جهانی به یک هدف معنوی
- دریافت انرژی و حس پاکی در مسیر زیارت
در این راه، هیچ‌کس گرسنه نمی‌ماند، هیچ‌کس تنها نیست و هیچ فاصله‌ای احساس نمی‌شود. خدمت‌رسانی رایگان عراقی‌ها به زائران، جهانی‌ترین نماد کرامت در روزگار ماست.
نکات کوتاه درباره دلایل معنوی سفر اربعین
برای جمع‌بندی، بیایید نگاه مختصری به اصلی‌ترین دلایل معنوی این سفر بزرگ بیندازیم:
پیش از خواندن لیست، فراموش نکنید که هر بند، دلیلی عمیق برای پرسش چرا اربعین به کربلا میروند؟ در دل خود دارد:
- تأسی به سنت جابر بن عبدالله انصاری در نخستین زیارت اربعین
- هم‌نوایی با کاروان حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در بازگشت به کربلا
- وفاداری به امام حسین (ع) و پاسخ به ندای «هل من ناصر…»
- تجلی وحدت امت شیعه با رنگ‌ها، زبان‌ها و ملیت‌های مختلف
- پیوند عاطفی با مظلومیت اهل‌بیت در کربلا
- تمرین بندگی، صبر و خدمت در مسیر سخت و معنوی
- تمرین عرفان عملی و زهد در میدان زندگی واقعی
- آمادگی برای ظهور امام زمان (عج) با تمرکز بر فرهنگ عاشورا
هرکدام از این موارد، دلیل قانع‌کننده‌ای برای ادامه این سنت عظیم هستند.
جمع‌بندی
پاسخ به این پرسش که چرا اربعین به کربلا میروند؟ در دل تاریخ، عقیده، عشق و حرکت معنا پیدا می‌کند. این سفر، فقط یک زیارت نیست؛ یک بیانیه جهانی است علیه ظلم، یک تمرین بندگی و یک اعلام وفاداری دوباره به امامی است که همه هستی‌اش را فدای حق کرد.
وقتی میلیون‌ها زائر، بدون تبلیغ، بدون اجبار، با دل و پای خود این مسیر را می‌پیمایند، این یعنی فرهنگ عاشورا زنده است. این یعنی امام حسین (ع) هنوز دل‌ها را می‌برد، هنوز دعوت می‌کند، و هنوز هم«کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» جاری است.
بیشتر بخوانید:
هر آنچه باید از اربعین بدانیم؟
معرفی روزهای اول، نهم، دهم و چهلم محرم
راهنمای ثبت‌نام زائر اولی‌های کربلا
